Jolanta Kramarz – psycholożka, prezeska Fundacji Vis Maior
www.fundacjavismaior.pl
Pomóż szkolić psy przewodniki. Przekaż 1% podatku na Fundację Vis Maior. KRS 0000 136 590
Na co przeznaczymy 1% podatku?
Zebrane środki przeznaczymy na pomoc osobom niewidomym, które wspieramy w dążeniu do aktywnego życia. Organizujemy specjalistyczne warsztaty, szkolimy psy przewodniki oraz bezpłatnie przekazujemy je osobom niewidomym, dla których nasze psy stają się wsparciem w codziennym życiu i nieocenionymi przyjaciółmi.
Twój 1% to samodzielność tych, którzy nie widzą. KRS 0000 136 590
Pies przewodnik – odpowiedzialny towarzysz
Pies, który ma zostać przewodnikiem osoby niewidomej powinien być chętny do współpracy z człowiekiem, spokojny i zrównoważony. Nie może być bardzo impulsywny ani nadpobudliwy, ale też nie może się wycofywać ani być lękliwy.
Pies przewodnik musi być psem rasowym. Jest od tego jeden mały wyjątek, ale zasadniczo powinny to być psy należące do rodziny retrieverów albo owczarki. Takie są standardy opracowane w ramach europejskiego projektu “aPSYstent”. Wyjątek stanowi krzyżowanie ras między retrieverami albo krzyżowanie retrieverów z owczarkami. Natomiast wiadomo, że potem tych kolejnych psów już nie można rozmnażać.
Krzyżowanie ras praktykuje się po to, żeby szczenięta, które przychodzą na świat miały cechy istotne dla szkolenia na psy przewodniki. Nie da się dobrze wyszkolić psa, który pochodzi ze schroniska. Istnieje wprawdzie taka możliwość, ale prawdopodobieństwo sukcesu jest małe. Cały proces szkolenia jest bardzo kosztowny, więc nie inwestujemy w naukę takich psów, ponieważ ryzyko, że się nie uda jest zbyt duże. Nie znając rodziców szczenięcia nie możemy przewidzieć, jakie będzie miało cechy. Dlatego tak naprawdę, według standardów, powinniśmy mieć wiedzę o trzech pokoleniach wstecz i wybierać takie szczenięta, które są po pierwsze zdrowe, a po drugie mają cechy predysponujące je do pracy psa przewodnika.
Pies powinien być chętny do współpracy z człowiekiem, spokojny i zrównoważony. Natomiast jeśli chodzi o psi temperament, wybieramy różne psy, ponieważ różni są też ludzie niewidomi. Jedni poruszają się trochę mniej, inni więcej, dlatego temperament psa musi być tak dopasowany, żeby pies przewodnik dobrze się czuł ze swoim niewidomym opiekunem. Wiadomo, że pies nie może być agresywny, że musi być chętny do współpracy i cierpliwy. Musi umieć oczekiwać na pracę. Nie może być bardzo impulsywny ani nadpobudliwy, ale też nie może się wycofywać ani być lękliwy. Ma to być pies zrównoważony, stabilny emocjonalnie, chętny do współdziałania z człowiekiem.
Pies przewodnik jest ogromnym wsparciem w codziennym życiu osoby niewidomej. Jest też wiernym towarzyszem i przyjacielem.
Pies przewodnik – cechy charakteru
Szczeniak, który ma być szkolony na psa przewodnika jest na początku badany pod kątem zdrowotnym. Badamy serce, oczy, stawy. Sprawdzamy też jak wygląda zdrowie rodziców przyszłego psa przewodnika. Później, jeszcze kilka razy psy przechodzą testy. Pierwsze testy robimy, kiedy zabieramy szczeniaka z hodowli, a potem pies poddawany jest testom jeszcze trzy razy. Sprawdzamy cechy, które nas interesują, czyli: czy pies jest ciekawy świata, czy jest chętny do współpracy z człowiekiem, czy jest lękliwy lub agresywny. Jeżeli zobaczymy jakieś przejawy agresji poza testami, to będzie dla nas informacja, która dyskwalifikuje psa z dalszego szkolenia.
Testy psów przewodników są różne dla poszczególnych etapach. Polegają na sprawdzeniu jak pies sobie radzi na różnych powierzchniach, w jaki sposób reaguje, kiedy pojawia się coś ciekawego, czy jest zainteresowany człowiekiem, jak reaguje np. na głośne dźwięki. Na ostatnim etapie szkolenia, przed przekazaniem psa osobie niewidomej, sprawdzamy czy pies dobrze radzi sobie jako przewodnik, czy dobrze pracuje, czy umie wykonywać w kreatywny sposób swoje zadania. I czy jest stabilny oraz zrównoważony. To są ostatnie egzaminy, już po zakończeniu szkolenia specjalistycznego. Ostatecznie umiejętności psa weryfikuje życie, ponieważ po przekazaniu osobie niewidomej, odpowiednio do tego przygotowanej, pies dowiaduje się, że ta osoba nie widzi. I bierze odpowiedzialność za różne rzeczy, ale czasami potrafi też przycwaniakować.
Pies przewodnik – wyuczone nieposłuszeństwo
Często pojawiają się pytania jak to się dzieje, że pies różne rzeczy wykonuje albo że o czymś decyduje. Otóż pies uczy się kreatywnego podejmowania decyzji poprzez bardzo częste ćwiczenia, a pod koniec szkolenia specjalistycznego jest wprowadzany w takie sytuacje, kiedy może dokonać wyboru. Chodzi o to, że jest nagradzany za mądry wybór. Na przykład ma do ominięcia węższe przejście oraz szersze przejście. No i jakby sam podejmuje decyzję, którą drogę wybrać. Albo: na całej szerokości chodnika znajduje się jakaś przeszkoda. Pies musi wtedy zdecydować, co zrobić. Oczywiście nie wolno mu wyjść samemu na ulicę, bez zgody osoby niewidomej, bez zgody swojego opiekuna. Musi jednak pokazać, że według niego, by ominąć przeszkodę znajdującą się na chodniku nie ma możliwości innej niż wejście na ulicę. To są rzeczy, których pies uczy się na ostatnim etapie szkolenia.
Jest jeszcze jedno bardzo ciekawe zjawisko, tzw. wyuczone nieposłuszeństwo. Polega ono na tym, że uczymy psa odmawiania wykonania takiego polecenia, które mogłoby zaszkodzić jemu i niewidomemu opiekunowi. Na przykład: jeżeli osoba niewidoma straciłaby orientację na peronie metra i kazałaby psu iść na tory, to pies odmawia wykonania takiej komendy. I mimo, że cały czas uczymy psa bycia grzecznym oraz wykonywania komend, to w takiej sytuacji on odmawia. Za to nieposłuszeństwo, które tak naprawdę jest wyższym rodzajem posłuszeństwa, musimy psa nagrodzić.
Do szkolenia wybieramy takie psy, które są silne, dojrzałe i które poradzą sobie z tym, że czasami nie zostaną nagrodzone, mimo że wykonały coś bardzo dobrze. Na przykład pamiętam taką sytuację: pies omijał remont, a mnie się wydawało, że po prostu idzie źle, dlatego że dzień wcześniej szliśmy tamtędy. Powiedziałam mu: “Źle!”, ale on we właściwy sposób oprowadził mnie dookoła remontu. Potem usłyszałam, że tam rzeczywiście trwają jakieś prace. Pochwaliłam psa, mimo że wcześniej dostał informację, że robi źle. Ale następnego dnia on i tak wiedział, jak sobie poradzić.
Specjalnie wyszkolony pies przewodnik to dla osoby niewidomej nieoceniona pomoc w poruszaniu się w przestrzeni publicznej. Jolanta Kramarz - psycholożka, prezeska Fundacji Vis Maior, zajmującej się m.in. szkoleniem psów przewodników, opowiada o tym jakie cechy musi mieć pies kandydat na przewodnika oraz jak wygląda szkolenie.
